Pedasa
Konacık/Bodrum/Muğla
37 03' K 27 25' D
Halikarnassos Yarımadası’nda kurulmuş Leleg yerleşimlerinden biri olan Pedasa, modern Bodrum’da, Konacık Beldesi, Gökçeler Mevki’de yer alır. Pedasa’da, Adnan Diler başkanlığında 2001 yılından itibaren yürütülen Bodrum Yarımadası yüzey araştırmaları sonrasında, 2007 yılından bu yana sistemli bilimsel kazı çalışmaları sürdürülmektedir. Kültür ve Turizm Bakanlığı ve Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi adına yürütülen kazı çalışmalarının ana destekçisi Kültür ve Turizm Bakanlığı ve tüm çalışmaları Bakanlık adına yürüten Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü’dür.
Homeros’un aktardığına göre Troya Savaşı sırasında Karyalılar ile birlikte Troya yandaşı olan Leleg halkı, Troya’nın güneyinde Pedasos şehrinde yaşarken, Troya savaşı sonrasında güneye inerek Halikarnassos civarına yerleşmişlerdir. Antik belgelerde Troya savaşı sırasında ve sonrasında Karlarla birlikte anılan Lelegler, Karya Bölgesi’nde, bugünkü Bodrum Yarımadası’nda sekiz kent kurmuştur. Kurulan bu şehirlerin en önemlilerinden biri de Pedasa’dır.
“Pedasesliler Halikarnassos’un ötesinde kıyıdan içeride oturuyorlardı” diyen Herodotos Pedasa’nın lokalizasyonu için en önemli bilgiyi de vermektedir. Çünkü Halikarnassos üzerindeki tek kent Pedasa’dır. Bu görüş 2008 yılında Tapınak terasında bulunan bir yazıtla da desteklenmektedir.
Pedasa’da sürdürülen sistemli çalışmalar kentin geleneksel yapıda kırsal karakter sergileyen sur sistemli bir tepe yerleşmesi olduğunu göstermektedir. Pedasa; surlarla çevrili bir Akropolis, Athena Tapınağı, teritoryuma yayılmış farklı mezar tiplerini içeren nekropol alanları, konut/meskenlerden ve tarımsal alanlardan oluşan Pedasa teritoryumu bir Leleg kentini oluşturan tüm unsurlara sahiptir. Bu alanlar Pedasa’yı yurt edinen yerli halkın sosyo-ekonomik, kültürel yapısı, yaşama ve inanç geleneği hakkında önemli bilgiler vermiştir. Yerleşim modeli, inanç ve yaşama gelenekleri açısından gösterdiği benzerlikler nedeniyle Pedasa’nın Anadolu’da Tunç Çağı Luvi/Hitit (Boğazköy/Hattuşa) kültürü ile güçlü bir bağa sahip olduğu anlaşılmaktadır. Pedasa ve aynı kültür etkilerini yansıtan yarımada Leleg yerleşimleri, Kar kimliğinin oluşumunda önemli bir rol oynamıştır. Pedasa’da bugüne dek sürdürülen kazı ve araştırmalar, Erken Demir Çağ’dan başlayan (yaklaşık günümüzden 3000 yıl öncesi) ve Bizans Dönemi sonlarına (MÖ. 13. yüzyıl) kadar uzanan bir sürece ait kalıntı ve buluntuları gün ışığına çıkarmıştır.
KAYNAK
Diler 2006, Diler, A., “Bodrum Yarımadası, Leleg Yerleşimleri Pedasa, Mylasa, Damlıboğaz (Hydai), Kedreai (Sedir Adası) Kissebükü (Anastasioupolis) ve Mobolla Kalesi Yüzey Araştırmaları 2004-2005”, Araştırma Sonuçları Toplantısı, 24(2), 479-500.
Diler, 2006, Diler, A., Pedasa Geç Protogeometrik Tümülüsü ve Leleglerde Ölü İnancı, in T. Takaoğlu (ed.), Anadolu Arkeolojisine Katkılar 65. Yaşında Abdullah Yaylalı’ya Sunulan Yazılar, İstanbul, 109-131.
Diler, 2007, Diler, A., Ülkemizde Arkeoloji Mesleğinin Çıkmazları ve Farklı Yaklaşımlar: Pedasa’da Hobi Arkeoloji Parkı Önerisi, In B. Can ve M. Işıklı (eds.), Atatürk Üniversitesi 50. Kuruluş Yıldönümü Armağanı Doğudan Yükselen Işık Arkeoloji Yazıları, İstanbul, 45-54.
Diler - Bulut - Özer 2009, Diler, A. - Bulut, H. - Özer, B., “Pedasa Kazı ve Araştırmaları 2007/2008”, Türk Eskiçağ Bilimleri Enstitüsü 28, İstanbul 29-31.
Diler 2009, Diler, A., “Tombs and Burials in Damlıboğaz (Hydai) and Pedasa”, Preliminary Report in the Light of Surface Investigations an Excavation”, Die Karer und die Anderen- Internationales Koloqium an der Freien Universität Berlin, 13. Bis- 15 Oktober, Ed. Frank Rumscheid, Bonn 359-376.
Diler 2010, Diler, A. “Olive Oil and Wine Production of the Halikarnassos Peninsula in Karia”. Olive Oil and Wine Production in Anatolia During Antiquity. International, Symposium Proceedings 06-08 November 2008, Mersin, Eds. Ümit Aydınoğlu-A. Kaan Şenol, İstanbul 135-174.
Diler, 2011, Diler, A. ,Bir Leleg Kenti Pedasa, Aktüel Arkeoloji XIX, İstanbul, 38.
Bulut, 2013, Bulut, H., Pedasa’da Bulunan Bir Kemik Heykelcik, Arkeoloji ve Sanat CXLII, 125-132.
Diler, 2014, Diler, A. et al., Pedasa 2013, Kazı Sonuçları Toplantısı XXXVI.3, Gaziantep, 339-360.
Diler, 2015, Diler, A., “Genel Hatları ile Lykia ve Karia İlişkileri Üzerine Bazı Notlar”, Patara VII.1- Kum’dan Kent’e Patara Kazılarının 25 Yılı (From Sand Into a City 25 Years of Patara Excavations), Eds. Fahri Işık – Havva Işık İşkan, İstanbul 145-186.
Diler- Adıgüzel 2015, Diler, A.- Adıgüzel, G., “Pedasa Akropolis Giriş Kapısında Kült Çanağı”. Prof. Dr. Ömer Özyiğit’e Armağan, Eds. Emre Okan- Cenker Atila, İstanbul 87-101.
Diler, 2015 , Diler, A. et al., Pedasa 2014, Uluslararası Kazı Sonuçları Toplantısı XXXVII.3, Erzurum, 559-580.
Diler- Kasar 2016, Diler, A. - Kasar, Ö., “Pedasa Buluntusu Pişmiş Toprak Figürinler”, Havva İşkan’a Armağan LYKIARKHISSA Festschrift für Havva İşkan, Eds. Erkan Dündar- Şevket Aktaş- Mustafa Koçak- Serap Erkoç, İstanbul 261-281.
Diler 2016, Diler, A. “Stone Tumuli in Pedasa on the Lelegian Peninsula. Problems of Terminology and Origin”, Tumulus as Sema; Space, Politics, Culture and Religion in the First Milliennium BC, Eds. Olivier Henry – Ute Kelp, Berlin/Boston 455-473.
Özer, 2017, Özer, B., Pedasa Athena Kutsal Alanı Arkaik Dönem Kıbrıs Mortarları ve Bölgeler Arası Ticari İlişkilerdeki Rolü, Adalya XX, 41-69.
Adıgüzel- Yıldız, 2017, Adıgüzel, G. - Yıldız, S., Pedasa Güney Dış Sur 2016-2017: Ön Değerlendirme Raporu, Tarih Okulu Dergisi (Journal of History School- JOHS) XXXII, 901-926.
Özer, 2018, Özer, B., Pedasa’dan Erken Demir Çağ Başlarına Ait Mezar Platformları ve Urne Pithoslar, TÜBA-AR XXII, 35-55.
Bulut, 2018, Bulut, H., Pedasa Athena Kutsal Alanı Arkaik Dönem Fayans Adak Sunuları, TÜBA-AR XXII, 119- 143.
Bulut, 2019, Bulut, H., Pedasa Athena Kutsal Alanı: Fenike Kökenli Kemik Oymalar ve Yakın Doğu Bağlantıları Üzerine Bazı Görüşler, Phaselis V, 201-124.
Diler, 2019, Diler, A. et.al., Pedasa 2017, Kazı Sonuçları Toplantısı XL.1, Çanakkale, 19-42.
Özer, 2019, Özer, B., Orientalizing Style Pottery From Pedasa: Ionian Imports, in H., Olivier ve K., Konuk, (eds.), Karia Arkhaia La Carie, des origines à la période pré-hékatomnide 14-16 November 2013, İstanbul. İstanbul: IFEA (Institut Français d’Études Anatoliennes Georges Dumézil), 547-578.
